CANLILAR ALEMİ

Canlılar Alemi 5 büyük grupta incelenir. Bu grupları içerisine alan ve taksonomik olarak alemin üstünde yer alan 3 Domain vardır. Bunlardan;

1. Eukarya: Protista, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar alemini içerisine alır.

2. Bacteria: Bakteriler alemini içerisine alır.

3. Arcea: Arkeler alemini içerisine alır.

A. Bakteriler

Prokaryot hücre yapısına sahip bakterinin sitoplâzmalarında DNA, RNA, ribozom, yağ tanecikleri, glikojen, protein ve %90 oranında su bulunur.

Bakteriler hücre zarlarının üzerinde yapısı peptidoglikandan oluşan bir hücre duvarı bulundurur. Bazı bakteriler polisakkaritten oluşmuş koruyucu bir kapsüle sahiptir. Kapsül hastalık yapan bakterilerde daha çok görünür bazı bakterilerde buluna kamçılar aktif hareketi sağlar. Bakterilerin yüzeylere ve birbirine tutulmasını sağlayan kısa uzantılara pilus denir. Piluslar DNA aktarımlarında da görev alır.

Oksijenli solunum yapan bakterilerde solunum enzimleri, hücre zarının katlanmasıyla oluşan mezozomda ve sitoplâzmada bulunur.

Bazı bakterilerin halkasal DNA’ları dışında plazmit denilen kendine eşleyebilen halkasal DNA parçacıkları bulunur. Plazmitler bakterinin bazı özellikleri ile ilgili genetik bilginin bir bakteriden diğerine taşınmasında etkilidir.

Bakteri Yapısı

Bazı bakteriler uygun olmayan çevre şartlarından korunmak için endospor oluşturabilir. Endosporlar uygun olmayan çevre şartlarına dayanıklı yapılardır.

Bakteriler DNA sının eşlenmesinin ardından ikiye bölünerek çoğalırlar. Kalıtsal çeşitlilik görülmez. Bakteriler uygun şartlarda 20-25 dakikada bir bölünür.

1. Şekillerine Göre Bakteriler

Yuvarlak Bakteriler: Küre şekilli bakterilerdir. Tek veya koloni halinde yaşarlar.

Çubuk Bakteriler (Bacillus): Eni boyundan daha uzundur. Düz ya da hafif bükülmüş olabilir. Uzun iplik şeklinde olanları da vardır.

Virgül Bakteriler (Vibrio): Virgül gibi kıvrımlılardır

Spiral Bakteriler (Spirilium): Çok kıvrımlı olup burgumsu bakterilerdir.

2. Gram Boyanma Özelliğine Göre Bakteriler

Gram (+) Bakteriler: Hücre duvarında fazla miktarda peptidoglikan bulunur. Bu bakteriler, boyamada kullanılan mor renkli boyayı içeri alır ve mor boyanır.

Gram (-) Bakteriler: Hücre duvarında ince peptidoglikan tabaka ve üstünde lipit tabakası buluna bakterilerdir. Mor renkli boya uygulandıktan sonra alkolle muamele edildiklerinde boyayı dışarı bırakır, ikinci damlatılan pembe renkli boyayla boyanır ve pembe renk alır.

3. Oksijen İhtiyaçlarına Göre Bakteriler

Zorunlu Aerobik Bakteriler: Yalnız oksijenli ortamda yaşar.

Zorunlu Anaerobik Bakteriler: Yalnız oksijensiz ortamda yaşar

Geçici Anaerobik Bakteriler: Normalde oksijenli ortamda yaşar, oksijenli olmayan ortamda da yaşayabilir.

Geçici Aerobik Bakteriler: Normalde oksijensiz ortamda yaşar, oksijenli ortamda da yaşayabilir.

4. Beslenme Şekillerine Göre Bakteriler

Beslenme şekillerine göre ototrof ve heterotrof olarak ikiye ayrılır.

A. Ototrof Bakteriler: İnorganik maddelerden organik besin üretebilen bakterilerdir. Besin üretimi sırasında kullandıkları enerji kaynağına göre ikiye ayrılır.

Fotoototrof (fotosentetik) Bakteriler: Sitoplâzmalarında klorofil pigmenti bulundurur. Enerji kaynağı olarak güneş enerjisini kullanır. Fotosentez sırasında CO2 ve H2O bazıları H2O yerine H2S (hidrojen sülfür)kullanır. Siyanobakteriler, mor bakteriler bu gruptadır.

Kemoototrof (kemosentetik) Bakteriler: Besin sentezinde enerji kaynağı olarak kimyasal enerjiyi kullanır. Bu amaçla H2S,NH3,FE2+ gibi iyonlardan oksitleme ile enerji elde eder. Nitrit, nitrat, demir bakterileri, baklagil köklerinde yaşayan rizobiumlar kemoototrof bakterilere örnektir.

B. Heterotrof Bakteriler: İhtiyaç duydukları besin maddelerini sentezlemeyip hazır olarak dışarıdan alan bakterilerdir.

Parazit Bakteriler: Sindirim enzimleri bulunmadığından ihtiyaçları olan besinleri birlikte yaşadıkları canlılardan sağlar. Hastalık yapanlara patojen bakteri denir.

Saprofit Bakteriler: Hücre dışına salgıladıkları enzimlerle bitki ve hayvan ölülerini ve atıklarındaki organik maddeleri daha küçük maddelere ayrıştırır. Doğadaki madde döngüsünde görev alır.

B. Arkeler (Archaea)

Arkeler hücresel metabolik, filogenetik özellikleri ile gen yapılarına bakılarak bakterilerden ayrılmıştır. Arkeler çok farklı ekstrem şartlarda yaşayabilir.

Metanojenik Arkeler (metanojenler): Bataklıklarda, çiftlik gübrelerinde, pis sularda, çöplerde ve otçul hayvanlarının sindirim sistemlerinde bol miktarda bulunur. Oksijensiz solunum yapar. Metan gazı oluşturarak enerji elde eder.

Aşırı Tuzcullar (halofiller): Tuz gölü ve Kızıl Deniz gibi tuzlu yerlerde yaşarlar.

Aşırı Termofiller: Sıcak ortamlarda (65-85C) yaşar. Bazı türleri 105C ve daha yüksek sıcaklıklarda gelişebilirler.

Soğuk Seven (pisikrofilik arke): %80′ninden fazlası 5C’nin altındaki ortamlarda yaşar.

Arkelerin aşırı asit veya aşırı baz ortamlarında da yaşayan türleri vardır.

Arkelerin gram boyamaları, şekilleri, solunum beslenmeleri bakterilere benzer.

Arkeler birçok sanayi dalında ve biyoteknolojik çalışmalarda yoğun olarak kullanılmaktadır.

C. Protista

Ökaryot hücre yapısına sahip, genellikle tek hücreli olan mikroskobik canlılardır. Serbest ya da parazit yaşar. Altı grupta incelenir.

1. Kamçılılar

Hareket organeli olarak bir ya da birkaç kamçı bulundurur. İkiye bölünerek çoğalırlar.

Euglena kloroplast taşır. Besinlerin bir kısmını kendi sentezlerken, bir kısmını da dışarıdan hazır alır.

Trypanosoma omurgalı hayvan kanında parazit yaşar. Uyku hastalığına neden olur.

2. Kök Ayaklılar

Beslenme ve hareketlerini yalancı ayaklarıyla sağlayan bir hücreli canlılardır. Tatlı sularda yaşar. İkiye bölünerek çoğalır.

İnsanın ince bağırsağında amipli dizanteriye neden olan türleri parazit yaşar ve tehlikelidir.

3. Sporlular

Hareket organeli yoktur. Besin kofulu ve kontraktil koful bulunmaz. Besinlerini difüzyonla ortamdan alır. Eşeysiz üremeyi eşeyli üremenin takip ettiği özel bir üreme şekline sahiptir. Hayvanların sıtma hastalığına neden olan Plasmodium malaria bu gruptadır.

4. Silliler (Kirpikliler)

Çoğu tatlı suda, bir kısmı da denizlerde yaşar. Ağız ve anal açıklığına sahiptir. Siller hareket ve beslenmeye yarar. İki çekirdek bulunur. Büyük çekirdek hücrenin metabolik olaylarını ve eşeysiz üremeyi, küçük çekirdek ise eşeyli üremeyi kontrol eder.

Tatlı sularda yaşayan silliler, kontraktil kofulları aracılığıyla hücre içine giren fazla suyu dışarı atar.

5. Algler:

Ökaryot canlılardan olan algler bazıları tek hücreli bazıları çok hücrelidir. Çok hücreli alglerde doku farklılaştırması olmadığından gerçek kök, gövde, yaprak gibi organları gelişmemiştir. Algler klorofil bulundurduklarından fotosentez yapabilir. Yeryüzünde üretilen besin ve oksijenin büyük çoğunluğu alglerce sağlanır. Çoğu tatlı suda ve denizde yaşar. Eşeyli ve eşeysiz ürer.

Taşıdıkları pigmente göre yeşil algler, kahverengi algler, altın sarısı ve kırmızı algler olarak gruplandırılır.

Biyolojik ve ekonomik önemi olan organizmalardır.

6. Cıvık Mantarlar:

Serbest yaşayan, amip gibi hareket eden, hücre duvarı olmayan ökaryot organizmalardır. Nemli ve organik maddelerce zengin ortamlarda yaşarlar. Ayrıştırıcı organizmalar olduklarından madde döngüsünde görev alır. Eşeyli ve eşeysiz ürer.

Ç. Mantarlar

Genellikle çok hücreli, klorofil içermeyen canlılardır. Hücre duvarları vardır. Sporla çoğalır, genellikle eşeysiz ve eşeyli üremenin birbirini takip ettiği bir üreme şekli gösterir. Heterotrof beslenir.

Yapılarında hif denilen ince ipliklerin birleşmesiyle miseller oluşur. Mantar miseller aracılığıyla ortama tutunur.

Mantarların bazı türleri ölü bitki, hayvan kalıntılarının çürüyerek toprağa karışmasında rol oynar. Madde döngüsünde görev alır.

Mantarlar üreme çeşitlerine ve yapılarına göre sınıflandırılır.

Maya Mantarları: Her türlü sıvı ve nemli ortamlarda yaşayan tek hücreli mantarlardır. Basit hücre bölünmesi ya da tomurcuklanarak eşeysiz ürer. Hamurun mayalanmasında -,bira üretiminde yararlanılır.

Küf Mantarları: Organik artıkların üzerinde yaşayarak küflenmeye sebep olur. Sporla ürer.

Şapkalı Mantarlar: Çürümekte olan bitki artıkları üzerinde yaşar. Zehirli ve zehirsiz türleri vardır. Protein, demir, fosfor ve vitamince zengin olanları besin olarak tüketilir.

Bazı mantarlar, insanda ağız ve boğazda, üreme organlarında ve deride enfeksiyonlara neden olarak insan sağlığını etkiler. Mantarlardan antibiyotik ve diğer ilaçların üretiminde yararlanılır.

Bu örnek olarak gösterilen linkten de bilgi alabilirsiniz.

http://www.dersevi.net/ders/biyoloji_5_1.swf


kaynak: http://www.biyolojidersnotlari.com/biyoloji-canlilar-alemi.html