HAYVANLAR ALEMİ

E. Hayvanlar

Hayvanların tüm üyeleri çok hücreli, heterotrof beslenen ve ökaryot canlılardır. Hücre duvarı bulunmaz. Çoğunlukla eşeyli ürer. Genellikle aktif hareket eder. Büyümeleri sınırlıdır. Hayvanların çoğunda kas sistemi, sinir sistemi ve duyu organları bulunur.

Hayvanların sınıflandırılmasında; vücut simetrisi, embriyonik tabaka sayısı, sölom (vücut boşluğu), organizasyon gibi özellikler göz önüne alınmıştır.

Hayvanlar alemi omurgasızlar, ilkel kordalılar ve omurgalılar olmak üzere üç ana grupta incelenir.

1. Omurgasızlar

Omurgası olmayan, bazıları suda bazıları karada yaşayan hayvanlardır. Sinir kordonları karın kısımlarında bulunur. Birçoğunda dış iskelet bulunur. Altı sınıfa ayrılarak incelenir.

a. Süngerler

Belirli bir vücut simetrisine sahip olmayan, özelleşmiş doku ve organları bulunmayan en basit yapılı hayvanlardır. Bir yere bağlı olarak genellikle koloni halinde tatlı su ve denizlerde yaşarlar. Vücutlarında ’’por’’ adı verilen delikler vardır. Eşeyli veya eşeysiz tomurcuklanarak çoğalır. Organik ve inorganik maddelerden meydana gelen iskelet iğneleri vardır.

b. Sölenterler

Vücutları ışınsal simetrili, özelleşmiş iki doku tabakası olan canlılardır. Yumuşak vücutlu etçil hayvanlardır. Vücutlarında ağ şeklinde düzenlenmiş sinir hücreleri vardır.

Hem ağız hem anüs görevini yapan tek açıklık bulunur. Açıklık etrafında tentaküller vardır, tentakülleri ile yakaladıkları avlarını vücut içine alırlar. Aynı zamanda savunmayı sağlayan tentaküllerde yakıcı kapsüller bulunur.

Hidra, mercan, denizanası bu grupta yer alır.

c. Solucanlar

Vücutları yumuşak, bilateral simetrilidir. Embriyonik gelişim döneminde organları üç doku tabakasından farklılaşır. Sularda ve nemli ortamlarda yaşar. Çoğunlukla eşeyli ürer. Solunum nemli derilerinden difüzyonla olur. Bu canlılar üç alt grupta incelenir.

Yassı Solucanlar: Vücutları yumuşak, ince ve yassıdır. Tek açıklığı olan sindirim boşlukları bulunur. Çevredeki uyarıları algılayan sinir düğümleri ve sinirleri vardır. Parazit olan türlerde üreme sistemi gelişmiştir ve bazılarında sindirim sistemi yoktur. Eşeyli üreyebildikleri gibi rejenerasyon da yapar.

Planaria, trematoda(karaciğer kelebekleri) ve tenya (şerit solucan) bu grupta bulunur.

Yuvarlak Solucanlar: Vücutları yuvarlak ve uzundur. Sindirim boşluğu iki açıklıktır. Çoğunlukla parazit yaşar, serbest yaşayan da vardır. Basit bir sinir sistemi vardır. Bazı türlerin lavaları insanların karaciğer, akciğer ve beyinlerinde kist oluşturur.

Ascaris, kancalı kurt, trişin insanlarda parazit olan türleridir.

Halkalı Solucanlar: Vücutları silindirik ve segmentlidir (halkalı). İki açıklıklı, özelleşmiş bölümleri olan sindirim sistemleri vardır. Kapalı dolaşım sistemi görülür. Boşaltım için gelişmiş özel yapıları, beyin ve sinir kordonlarından oluşmuş sinir sistemleri vardır. Vücudu saran kaslarla hareket eder. Eşeyli ürer.

Toprak solucanı, sülük, deniz poliketi bu gruptandır. Sülük, kan emerek parazit olarak yaşar.

d.Yumuşakçalar

Vücutları yumuşak ve çoğunlukla kabukludur. Kabuklarının altında ince bir doku tabakasından oluşan manto adı verilen vücut örgütleri vardır. Suda yaşayanlar solungaç, karada yaşayanlar ise manto boşluğunun genişlemiş yüzeyi ile solunum yaparlar. Genellikle açık dolaşım görülür, kafadan bacaklılarda kapalı dolaşım görülür. Otçul, etçil veya parazit beslenir. Eşeyli üreme görülür. Ahtapot, salyangoz, kiton, midye, sümüklü böcek mürekkep balığı bu grupta bulunur.

e. Eklem Bacaklılar

Vücutları bölmeli, hareket organları eklemlidir. Protein ve kitin den oluşmuş dış iskeletleri vardır. Gelişmiş sinir sistemleri bulunur. Beslenmelerine bağlı olarak ağız yapıları farklıdır. Açık dolaşım sistemi görülür. Dört grupta incelenir.

Kabuklular: Tatlı sularda, denizlerde, bir kısmı ise karaların önemli bölgelerinde yaşar. Büyük bir kısmı solungaç solunumu yapar. Kabukları serttir.

Istakoz, karides, yengeç bu grupta bulunur.

Örümcekler, Akrepler, Keneler: Hemen hepsi karada yaşar. Trake ve kitapsı akciğer solunumu görülür. Dört çift bacağa sahiptirler. Baş ve göğüs bölgesi birbiriyle kaynaşmıştır. Anten, kanat gibi yapıları yoktur.

Su kenesi, örümcek, kene, akarlar, akrep bu gruba örnektir.

Çok Ayaklılar: Vücutları uzun ve bölmelidir. Her bölmede ayak bulunur. Bazı türleri zehirlidir. Çıyan, kırkayak bu gruptadır.

Böcekler: Vücutları baş, gövde ve karın olarak üç segmentlidir. Üç çift bacak ve genellikle iki çift kanatları bulunur. Trake solunumu yapar, çizgili kaslarla hareket eder. Yumurtadan çıkan organizmalar gelişim döneminde başkalaşım (metamorfoz) geçirir. Boşaltım atığı olarak ürik asit atar.

Karınca, yaprak biti, kelebek, çekirge bu grupta bulunur.

f. Derisi Dikenliler

Hemen hepsi denizlerde yaşar. Vücutlarının içinde kalker plakçıklardan oluşmuş dikensi çıkıntılara sahip iç iskeletleri bulunur. Vücutlarının alt kısmında hareket, beslenme ve gaz değişimini yapan tüp ayakları bulunur. Rejenerasyon yetenekleri yüksektir. Denizyıldızı, denizlalesi, denizkestanesi, yılanyıldızı bu grupta bulunur.

2. İlkel Kordalılar

Bir hayvanın kordalı olarak sınıflandırılması için; solungaç yarıkları, sinir kordonu, notokord ve kuyruk özelliklerinin embriyonik döneminde görülmesi gerekir.

İlkel kordalılar denizlerde yaşarlar. Notokord ve solungaç yarıkları yaşamları boyunca vardır. Sırt ipliğinin alt tarafında bağırsak, üst tarafında boru şeklinde sinir sistemi bulunur. Kapalı dolaşım görülür.

Tulumlular, anfiyoksüs, balanoglosus bu gruptadır.

3. Omurgalılar

Hayvanlar aleminin en gelişmiş grubu omurgalıların ortak özellikleri aşağıdaki gibidir:

• Kemik ya da kıkırdaktan yapılı iç iskeletleri bulunur.
• Sırt tarafta omurga ve içerisinde omurilik adı verilen büyük bir sinir kordonu bulunur.
• Kapalı dolaşım görülür, böbreklerle boşaltım yapar.
• Embriyonik gelişimlerinin ilk evrelerinde solungaç yarığı bulunur.
• Sindirim sistemleri tamdır. Holozoik beslenir.
• Vücutlarında bilateral simetri görülür.
• Eşeyli çoğalırlar, hepsi ayrı eşeylidir.

Omurgalılar beş sınıfta incelenir.

a. Balıklar

Deniz ve tatlı sularda yaşarlar. Solungaç solunumu yapar. Üç grupta incelenebilir.

Çenesiz Balıklar: Erginlerinde nokord bulunur. Çene ve dişleri yoktur. Pulları bulunmaz. Petromizon bu gruba örnektir.

Kıkırdaklı Balıklar: İskeletleri kıkırdaklıdır ve bir çift solungaç bulunur. Vücutları pul benzeri yapılarla kaplıdır. Tuzlu sularda yaşar. Köpek balığı, vatoz bu gruptadır.

Kemikli Balıklar: İskeletleri kemiklidir, yüzme keseleri ve pulları bulunur. Kalpleri iki odacıklıdır. Kalpte daima kirli kan bulunur. Kirli kan solungaçlarda temizlendikten sonra vücuda temiz kan gider. Çoğunda dış döllenme görülür, yumurtalar suda gelişir. Bazı türlerinde iç döllenme de gerçekleşir.

Ton balığı, alabalık, akciğerli balıklar bu gruptadır.

b. İki Yaşamlılar (Amphibia)

Karada ve suda yaşamaya uyumludurlar. Yumurtalarının döllenmesi ve gelişmesi suda gerçekleşir. Gelişmeleri sırasında başkalaşım (metamorfoz) geçirir. Larva döneminde solungaç ergin dönemde akciğer ve deri solunumu yapar. Derilerinde mukus bezleri bulunur. Kalpleri üç odacıklıdır. Vücutlarında karışık kan dolaşır. Bu nedenle değişken vücut ısılı, soğukkanlı canlılardır. Semender, kurbağalar bu gruptadır.

c. Sürüngenler

Vücutları keratinden yapılmış sert pullarla örtülüdür. Kalpleri üç odacıklı olup karıncık bölümü yarım perdeyle ikiye ayrılmıştır (Timsahta perde tamdır, kalpte dört odacık bulunur). Vücutlarında karışık kan dolaşır, soğukkanlıdır. Kış uykusuna yatar. Akciğer solunumu yapar. İç döllenme, dış gelişme yapar. Kaplumbağa, yılan, kertenkele, timsah bu gruptadır.

d. Kuşlar

Kuşlarda uçmayı ve vücudun ısı yalıtımını sağlayan keratin yapılı tüyler bulunur. Ön üyeleri kanat şeklinde farklılaşmıştır. Akciğer solunumu yaparlar. Akciğerlerine bağlı hava keseleri, içi boş ve ince olan kemiklerine doğru uzamıştır. Hava keseleri sayesinde solunum havasını çift yönlü kullanır. Sabit vücut ısılı ve sıcakkanlı canlılardır. İç döllenme, dış gelişme yapar. Dişleri yoktur, gagaları bulunur.

Kumru, pelikan, martı, penguen bu gruptadır.

e. Memeliler

Vücutları genellikle kıllarla örtülüdür. Kıllar vücuttan ısı kaybını önler. Kalpleri dört odacıklıdır, temiz ve kirli kan karışmaz. Sabit vücut ısılı, sıcakkanlı canlılardır. Ter, yağ ve süt bezleri bulunur. Akciğer solunumu yaparlar. Akciğerlerinde alveol keseleri bulunur. Memelilerin çoğunda olgun alyuvarları çekirdeksizdir. Göğüs ve karın boşluğunu ayıran kaslı diyafram bulunur. İç döllenme, genelliklede iç gelişme görülür. Üç gruba ayrılır.

Plasentalı Memeliler: Yavru anne vücudunda plasenta aracılığıyla beslenir ve gelişir. İnsan, yarasa, balina, tavşan bu gruptadır.

Gagalı Memeliler: Yumurta bırakan tek memeli takımıdır. Yumurtadan çıkan yavru süt ile beslenir. Ornitorenk bu takımdadır.

Keseli Memeliler: Gelişimini tamamlamadan doğan yavru, anne karnındaki özel kesede süt bezlerinden beslenir ve gelişir. Kanguru ve koala bu gruptadır.

kaynak : http://www.biyolojidersnotlari.com/biyoloji-canlilar-alemi.html